Ankara ceza avukatı,Ceza hukuku alanında tüm vatandaşlarımızın bilmesi gerekenleri uzman avulatlarımız ile sizlere aktarıyoruz.Bu yazımızda İrtikap şuçu ve cezası ve nitelikli halleri nedir sorularını ele alacağız.

İrtikap suçu, fayda sağlamanın gerçekleşme yöntemleri dikkate alınarak 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK)’nun 250. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna nazaran;

“(1) Görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak üzere kendisine veya başkasına fayda sağlanmasına yada bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi icbar eden kamu görevlisi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kamu görevlisinin haksız tasarruf ve davranışları karşısında, bireyin haklı bir işinin gereği şeklinde, asla yada en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini mecbur hissederek, kamu görevlisine yada yönlendireceği kişiye çıkar temin etmiş olması halinde, icbarın varlığı kabul edilir.

(2) Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine yada başkasına yarar sağlanmasına yada bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(3) İkinci fıkrada tanımlanan suçun kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(4) İrtikap edilen menfaatin değeri ve mağdurun ekonomik durumu göz önünde bulundurularak, yukarıdaki fıkralara gore verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.”

İrtikap Suçunun Unsurları
İrtikap suçunun oluşabilmesi için kamu görevlisi olan failin, kişilerden kendisine ya da bir başkasına yarar sağlaması gerekmektedir.

Suçun faili ancak kamu görevlisi olabilir. Kimlerin amme görevlisi sayılacağı hususu TCK m. 6/1-c’de belirtilmektedir. Bununla birlikte mevzuatımızdaki bazı hususi kanunlarda “amme görevlisi sayılır” ya da “kamu görevlisi şeklinde cezalandırılır” şeklindeki düzenlemeler de suçun niteliğini belirlemede dikkate alınmalıdır (örnek olarak 399 sayılı KHK m.11/b).

Failin kamu görevlisi olmaması halinde, şartların oluşması durumunda,

1. Fıkrada ifade edilen fiil yönünden yağma suçu (m. 148),
2. Fıkrada ifade edilen fiil yönünden ise dolandırıcılık suçu (m. 157) oluşabilecektir.
   İrtikap suçunun bir görev suçu olması sebebiyle, amme görevlisinin vazife ve yetki alanına giren bir işlemle ilgili çıkar sağlaması gerekmektedir. Bu nedenle, kamu görevlisinin görev ve yetki durumu araştırılmadır. Bu suç yönünden fail, yapması gerektiği bir iş için yarar sağlamaktadır. Fail, görevinin gereklerine aykırı olarak bir işi yapmak veya yapmamak için yarar temin ediyorsa, şartlarının oluşması halinde rüşvet suçu oluşabilecektir. Yani sağlanan yada vaat edilen fayda, mevzuat gereği verilmemesi yahut sağlanmaması gereken bir fayda olmalıdır.

Yarar, para veya ekonomik değeri olan diğer bir mal olabileceği şeklinde içsel bir çıkar da olabilir.

İrtikap suçu; görevi suistimal suçunun (m. 257) özel şekli olduğu için, yalnızca irtikap suçundan cezalandırma laf mevzusu olur. Ayrıca TCK m. 257 uygulanmaz.

Maddenin 4. Fıkrasında daha azca cezayı gerektiren kalifiye hal düzenlenmiştir. Buna nazaran; irtikap edilen menfaatin kıymeti ve mağdurun ekonomik durumu göz önünde bulundurularak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilecektir (m. 250/4).

İrtikap suçunda, tahkikat izni alınmasını öngören 4483 sayılı kanun hükümleri uygulanmaz ve C.Savcıları doğrudan tahkikat yapabilmektedirler (3628 sayılı kanun m.17/1).

Görevli mahkeme; 5235 sayılı kanunun 12.Maddesi uyarınca, 1.Ve 2.Fıkralar için ağır ceza mahkemesi, 3.Ve 4.Fıkralar için ise asliye ceza mahkemesidir.

İcbar Suretiyle İrtikap Suçu
Maddenin 1. Fıkrasında icbar üzere irtikap suçu düzenlenmiştir. Bu maddede düzenlenen suçun oluşabilmesi için;

– Görevin sağlamış olduğu nüfuz kötüye kullanılmalı,

– Kendisine ya da bir başkasına fayda sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimse icbar edilmelidir.

Bu şekilde fail 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır.

İcbarın, yağma suçunun oluşumuna sebebiyet veren cebir yahut tehdit boyutuna varmaması icap eder. Aksi takdirde irtikap değil yağma suçu (m. 148) doğar.

Bu fıkra kapsamında mağdur, sağlamış olduğu ya da vaat ettiği yararın hukuka aykırı bulunduğunu bilmektedir.

Yarar sağlanmasının yanında, yarar sağlama yönünde vaatte bulunulmasıyla da suç tamamlanmış olur, girişim hükümleri uygulanmaz.

İcbar teşkil eden fiiller muhtelif şekillerde gerçekleşebilir. Bu husus her somut olayda mahkeme tarafınca takdir edilecektir. Mağdurun iradesini baskı altında tutan her türlü eylem icbar olarak değerlendirilebilir. Kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışları karşısında, ferdin haklı bir işinin gereği benzer biçimde, asla veya en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini zorunlu hissederek, kamu görevlisine yada yönlendireceği kişiye menfaat temin etmiş olması halinde, icbarın varlığı kabul edilir (m. 250/1-2.Cümle)

İkna Suretiyle İrtikap Suçu
Maddenin 2. Fıkrasında ise ikna üzere irtikap suçu düzenlenmiştir. Bu fıkra kapsamında mağdur, sağlamış olduğu yahut vaat ettiği yararın hukuka uygun olduğu inancındadır. Bunun için;

– Görevin sağlamış olduğu güven kötüye kullanılmalı,

– Hileli davranışlar gerçekleştirilmeli,

– Kendisine yahut bir başkasına yarar sağlanmasına yahut bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimse ikna edilmelidir.

Bu biçimde fail 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır.

Hilenin icrai veya dikkatsizliği davranışlarla gerçekleştirilmesi mümkündür. Bu bakımdan, hatadan istifade etmek suretiyle irtikap suçu (m. 250/3), ikna üzere irtikap suçunun sadece bir işleniş şeklinden ibarettir. Bu durumda suçun cezası, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır.

İkna suretiyle irtikap suçu düzmece belge kullanılarak işlenirse; TCK m. 212 uyarınca hem belgede sahtecilik hem irtikap suçu oluşacaktır.